Het oostelijk uiteinde van de Tuymelaervoetweg, dat uitkomt bij het bedrijf Samyn aan de Menensesteenweg
(© Google Streetview).

Linda Malfait: "Het landschap in onze streek ligt bezaaid met oude wandelpaden die nog dateren uit de tijd dat de mensen zich te voet verplaatsten, of te paard of ook wel met lastdier en kar. Ze ontstonden vóór de aanleg van kasseiwegen (o.m. de Menensesteenweg) en vóór de opkomst van het gemotoriseerde verkeer en de daarmee gepaard gaande schaalvergroting, naar het einde toe van de 19de eeuw. Tal van hedendaagse straten gaan nog terug op die oude wandelwegen. Ook al zijn ze intussen vaak - deels of helemaal - rechtgetrokken, verbreed, verhard, verdwenen of ...ontoegankelijk. Zo ook op de Tuimelare. Bijvoorbeeld een verdwenen pad dat in de Oude Heirweg naar het huidig huisnummer 43 leidde. Het draaide linksaf naar ‘het straatje’- toen een aardeweg - waarlangs men de dorpskom van Beitem bereikte. Er werd enorm veel gebruik van gemaakt, ook nog in de tweede helft van de vorige eeuw. Het wegeltje draaide aan voornoemde huis nr. 43 ook rechtsaf om wat verder de richting van de Menensesteenweg te kiezen."

De "Sentier n° 69" oftewel Tuymelaervoetweg (geel gearceerd). Uitsnede van de Atlas der Buurtwegen 1842-1845
(© Geopunt Vlaanderen/KBR).

"Het is zeker vermeldenswaard dat eertijds doorheen onze wijk - min of meer van oost naar west - echt een kanjer van een wandelpad liep: de Tuymelaervoetweg. Het ging om een kilometerslange veldwegel die werd weergegeven in de Atlas der Buurtwegen uit 1842-1845, onder de benaming "Sentier n° 69". De Tuymelaervoetweg startte, ten oosten, bij het huidige interieurbedrijf Samyn NV aan de Menensesteenweg 28. Het pad (nu een deels geasfalteerde zijstraat van de Oude Heirweg), liep aan de overkant van de Oude Heirweg verder doorheen een hoeve, richting Knaagreepstraat en kruiste deze ter hoogte van huisnummer 6 (waar vroeger het café "De Sneppe" stond). Verderop in de Knaagreepstraat, temidden van een uitgestrekt landbouwgebied, vertakte onze voetweg zich, enerzijds in de richting van de Pauweldreef om via deze te belanden in de Gentsestraat, anderzijds langs de Kouterweg tot aan de Kerkhofstraat en zo verder tot de Breulstraat nabij het centrum van Moorslede."

De in een weids landschap kronkelende Tuymelaervoetweg aan het westelijk uiteinde, hier de Kouterweg
geheten, die uitmondt in de Moorsleedse Kerkhofstraat (© Google Streetview).

De Wet op de Buurtwegen (1841)

De Atlas der Buurtwegen, waarop de Tuymelaervoetweg is uitgestippeld, ontstond in de jaren 1842-1845, als een rechtstreeks gevolg van de Wet op de Buurtwegen, die de overheid van het prille onafhankelijk België had uitgevaardigd op 10 april 1841. Deze wet regelde, in 5 hoofdstukken, de erkenning en afbakening van buurtwegen, het onderhoud en de verbetering van buurtwegen, de verbreding, het rechttrekken, het openstellen en de afschaffing van buurtwegen, de buurtwegpolitie en de provinciale verordeningen inzake buurtwegen.

De nationale wetgever van 1841 schreef voor dat elke gemeente een inventaris moest maken van alle lokale wegen. Daarbij werd een onderscheid gemaakt tussen twee categorieën (soorten) van wegen.

1. De openbare wegen, die "chemin" (= Franse woord voor "weg") werden genoemd. Het Frans was toen, halfweg de 19de eeuw, nog de enige officiëel administratieve taal van België. De breedte van een gemeenteweg bedroeg veelal zo'n 3 à 4 meter en kon aan een of aan beide zijden afgebakend zijn door een gracht, een wandelpad of een haag.

2. De lokale voetwegen, die de officiële Franse benaming "sentier" meekregen. Deze wandelpaden waren doorgaans smal, soms maar 1 meter breed. De bedding ervan behoorde gewoonlijk toe aan de zogeheten 'aangelanden', d.w.z. de eigenaars of huurders van de 'belendende percelen' (=aangrenzende gronden). Voetwegen werden in de Wetteksten van 1841 gedefiniëerd als "private wegen met openbare erfdienstbaarheid".

Alle wegen werden gerangschikt onder één administratief-rechtelijk statuut: de BUURTWEG. De Wet op de buurtwegen (1841) duidde daarmee ondubbelzinnig aan dat alle bestaande wegen in een gemeente, zowel de gemeentewegen als de voetwegen, een openbaar karakter hadden én van belang waren voor het openbaar verkeer. Beide soorten wegen moesten volgens de Wet vrij toegankelijk zijn voor alle gebruikers en mochten niet worden afgesloten. Dus zonder onderscheid ten aanzien van de eigenaar van de grond waarop de buurtwegen én ook de voetwegen lagen. Wie de eigenaar was van een buurtweg speelde eigenlijk geen rol. Elke gemeente was verplicht om ALLE wegen, zowel buurtwegen ("chemins") als kleine voetwegen ("sentiers"), te onderhouden én de publieke doorgang ervan te vrijwaren, over de volledige breedte.

De Atlas der Buurtwegen (1842-1845)

De Wet op de Buurtwegen (1841) bepaalde dat elke gemeente van het koninkrijk België een officiële kaart aanmaakte waarop alle wegen op haar grondgebied, dus zowel van de openbare wegen ("chemins") als van de voetwegen ("sentiers"), staan opgetekend. De openbare wegen (in volle eigendom van de gemeente) werden opgenomen met een dubbele volle lijn, om die te onderscheiden van de wandelpaden (met een openbare erfdienstbaarheid van doorgang), wegels, zoals bijv. de Tuymelaervoetweg, die met een dubbele stippellijn werden aangeduid. Elke weg van beide categorieën van buurtwegen kreeg een eigen nummer. "Sentier n° 69" voor de Tuymelaerevoetweg, "Chemin n° 20" voor de Knaagreepstraat. Het inventariseren per gemeente van alle buurtwegen in de periode 1842-1845 resulteerde in een geheel van officiële atlassen die de geschiedenis zijn ingegaan onder de verzamelnaam Atlas der Buurtwegen (ABW).

Napoleon Bonaparte maakte gebruik van de opgedane terreinkennis na raadpleging van de kaarten van de Ferraris tijdens zijn militaire veldtochten en oorlogen. Het wegennet op de Atlas der Buurtwegen kwam niet zomaar uit de lucht vallen. De kaartenmakers vertrokken niet vanaf nul! Ze konden gebruik maken van reeds bestaande kaarten, vooral die welke dateerden uit de Napoleontische tijd (1794-1814), toen België onder Frans bewind stond. De Franse keizer was een grote promotor van eengemaakte en gedetailleerde landkaarten, omdat die van cruciaal belang waren voor de Franse legers in het bezette België. Maar Napoléon interesseerde zich ook voor topografische kaarten met het lokale wegennet, ten behoeve van de centrale administratie. Die kaarten werden gebruikt om de landbouw te bevorderen, de infrastructuur te verbeteren en de economie te stimuleren. Ze waren ook nuttig bij het vaststellen van grenzen, het verzamelen van demografische gegevens en organiseren van de belastinginning.

Onder Napoléon gingen in 1808 overal in het Franse keizerrijk (waar ook onze regio toen deel van uitmaakte) de eerste opmetingen van start voor kadasterkaarten. Bij de Belgische onafhankelijkheid was nagenoeg het gehele grondgebied in kaart gebracht. Maar omdat de toestand op het terrein was geëvolueerd moesten de kadasterkaarten en de gegevens over het kadastraal inkomen worden bijgewerkt. uiteindelijk Uiteindelijk werd in 1834 in ons land het "primitief" (in de betekenis van "eerste") kadaster van kracht. In 1842 - het jaar waarin de samenstelling begon van de Atlas der buurtwegen! - zal de Brugse uitgever Philippe Chrétien Popp op dat gebied baanbrekend werk verrichten. In 1851 was zijn kadasterkaart klaar voor Moorslede (inclusief de Tuimelarewijk) en de naburige gemeenten.

De Atlassen der Buurtwegen hadden een rechtsgeldig karakter. Deze kaarten van de Atlas der Buurtwegen opgesteld in het midden van de 19e eeuw en, in de loop van de jaren, door officiële wijzigingsplannen aangevuld, zijn beschikbaar in elke gemeente. Zij zijn de juridische basis waarbij elke weg wordt genummerd en met een code van eigendom en breedte wordt aangegeven. Ze werden (en worden nog) regelmatig geraadpleegd voor uiteenlopende doeleinden, zoals administratieve beslissingen, geschiedkundig onderzoek, het toekennen van straatnamen, enz. Tot op vandaag vormt de Atlas der Buurtwegen een belangrijk historisch document dat de toestand van het landschap schetst rond het midden van de 19de eeuw. Elke Atlas was samengesteld uit

• overzichtskaarten van één of meerdere plannen van de betreffende gemeente, met aanduiding van de omtrekken van deelgebieden, die genummerd zijn. De nummering van die deelgebieden verwijst naar het nummer van de detailkaart.

• detailkaarten met het tracé en de rooilijn van de originele buurtwegen. Deze detailkaarten van de Atlas der Buurtwegen gelden als officieel rooilijnplan voor gemeentewegen. Een rooilijn is de door de overheid (gewest, gemeente, …) vastgelegde grens tussen de openbare weg en de aangrenzende (private) eigendom. Voor zover deze plannen vandaag niet zijn gewijzigd of opgeheven, behouden ze hun reglementaire basis.

• tabellen met beschrijvingen van alle genummerde buurtwegen, o.m. hun nummer, richting, afmetingen (lengte en breedte), oppervlakte, gangbare namen, bestemming, grondinneming, onderhoud en eventuele bruggen. Ze bevatten ook de namen van de eigenaars van de aangrezende percelen.

Wat gebeurde er met de voetwegen na 1842?

Veel buurtwegen, wandelpaden zijn in de afgelopen decennia verbreed, rechtgetrokken en omgevormd tot straten en verbindingswegen. Ook de buurtwegen konden in de praktijk moeilijker toegankelijk worden. Onverharde wegen hebben nood aan een actief gebruik op regelmatige en constante basis om het tracé open te houden. Daarnaast is ook een regulier onderhoud nodig zoals het maaien van het tracé en de bermen, het snoeien van hagen, het verwijderen van overhangende takken, bramen en omgevallen bomen. Op periodieke basis dienen putten te worden opgevuld om de vorming van zijsporen te vermijden. Een verwaarlozing van het beheer leidt tot verwilderen en uiteindelijk dichtgroeien van een weg met een verhoogd risico op sluikstort. In voetwegen en paadjes aansluitend bij bewoning wordt vaak tuinafval achtergelaten. Wegen of paden die grenzen aan private gronden of deze doorkruisen werden soms onrechtmatig afgesloten door de eigenaars. Bij minder intensief gebruikte wegen kan dit lange periode onopgemerkt blijven en uiteindelijk, onterecht, genormaliseerd geraken.

Door de vorige regelgeving werden de wegen voor niet-gemotoriseerd vervoer (de zogenaamde trage wegen) te weinig beschermd. Die wegen werden vaak ingenomen voor privédoeleinden en vervielen wanneer ze lange tijd niet gebruikt werden als buurt- of voetweg. De gemeenten hadden te weinig slagkracht om daar iets aan te doen of om een beleid uit te tekenen voor het niet-gemotoriseerd vervoer (of zachte mobiliteit) op hun grondgebied.

In de loop der jaren onderging het stratenplan, zoals het op de Atlas der Buurtwegen van 1842 is afgebeeld, allerlei wijzigingen, zowel van de gemeentewegen als van de wandelpaden). Er kwamen nieuwe bij, sommige werden (geheel of gedeeltelijk) verlegd of afgeschaft. Buurtwegen konden ook een ander nummer, naam, bestemming, richting, breedte, graad van openstelling, afmetingen, onderhoud, verharding, enz. krijgen. Elke gemeenteraad kon, na goedkeuring (vanaf 2009 na avies) door de Bestendige Deputatie (= het dagelijks bestuur van de provincie), besluiten om zo'n wijziging door te voeren.

Die wijzigingen ziet men niet op de Atlas zélf, zoals die op het internet kan raadplegen. Elke latere wijziging, bijv. over een rooilijndossier (= grens tussen openbare weg en aangrenzende eigendommen), werd niet aangeduid aangebracht op de kaarten van de oorspronkelijke Atlas zelf, maar werd bewaard in een apart plan (document van wijziging), op aparte leggers of in gemeenteraadsbesluiten. Alle analoge overzichts- en detailkaarten van de Atlas der Buurtwegen, zoals ze destijds werden opgemaakt, zijn sinds 2014 ingescand, gedigitaliseerd tot een overzicht voor héél Vlaanderen. De tabellen en latere wijzigingen zijn niet opgenomen. De kaarten kan men gratis online raadplegen via de website van Geopunt Vlaanderen

GOEIE https://www.geopunt.be/embed/d7afe164-2ea8-423c-9977-3ec9091213e7
https://www.geopunt.be/shared/a7b3f00a-4ac9-4797-ae3b-c46ce290f10c
https://www.geopunt.be/
Geopunt - Vlaanderen > Lagen > Historische kaarten > Atlas der Buurtwegen (1841)
https://www.geopunt.be/?service=https%3A%2F%2Fgeo.api.vlaanderen.be%2FHISTCART%2Fwmts%3Flayers%3Dabw

Het Vlaams decreet over de gemeentewegen (2019)

In het Vlaams Gewest werd de Wet op de Buurtwegen, die dateerde van 1841, afgeschaft en vervangen door het Vlaams decreet op de gemeentewegen van 3 mei 2019, dat op 1 september van datzelfde jaar in werking trad. Het decreet bepaalt één alomvattend juridisch statuut voor ALLE wegen in beheer van de gemeente, wat de procedures en handhaving moet vereenvoudigen. Dit decreet legde dus het kader vast voor een geïntegreerde benadering en uniforme regelgeving voor het aanleggen, verplaatsen, wijzigen of opheffen van alle gemeentewegen. Het decreet omvatte een meer algemene aanpak van alle gemeentelijke wegen. Er is dus geen juridisch onderscheid meer tussen buurtwegen ("chemins") en voetwegen ("sentiers"). Het klassieke onderscheid tussen gewone gemeentewegen en de voormalige buurtwegen verdwijnt dus. Vandaag zijn beide categorieën voortaan allemaal gemeentewegen, d.w.z. . Alle wegen in een gemeente zijn sinds 2019 gemeentewegen. Het zijn allemaal openbare wegen die onder het rechtstreekse en onmiddellijke beheer van de gemeente vallen, ongeacht de eigenaar van de grond.

De gemeenteraad beslist nu zélf over de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van gemeentewegen. Een gemeenteweg kan slechts worden aangelegd, verplaatst, gewijzigd of opgeheven door een voorafgaand akkoord van de gemeenteraad. Het decreet bepaalt dat gemeentewegen enkel opgeheven kunnen worden door een beslissing van de gemeenteraad en niet langer door niet-gebruik. De gemeenteraad beslist dus over elke opheffing van een gemeenteweg. Het is verboden om de toegang tot een gemeenteweg of het gebruik en beheer ervan te belemmeren, te hinderen of onmogelijk te maken; Alle gemeentewegen (ook een oude buurtweg) zijn onverjaarbaar geworden en kunnen bijgevolg om die reden niet worden opgeheven, ook al zouden ze gedurende een onafgebroken periode van meer dan 30 jaar in onbruik zijn geraakt.

Met het nieuwe decreet krijgen de gemeenten bevoegdheden die hen in staat stellen een veilig, fijnmazig netwerk van gemeentewegen uit te bouwen. Het decreet heeft tot doel om de structuur, de samenhang en de toegankelijkheid van de gemeentewegen te vrijwaren en te verbeteren, in het bijzonder om aan de huidige en toekomstige behoeften aan zachte mobiliteit te voldoen. Daarom voeren de gemeenten een geïntegreerd beleid, dat onder meer gericht is op 1) de uitbouw van een veilig wegennet op lokaal niveau en 2) de herwaardering en bescherming van een fijnmazig netwerk van trage wegen, zowel op recreatief als op functioneel vlak.

Alle gemeentewegen zijn voor alle gebruikers vrij toegankelijk en mogen dus niet afgesloten worden. Voor alle duidelijkheid: dat geldt dus zowel voor

1. de gemeentewegen waarvan de bedding aan de overheid toebehoort.
2. de gemeentewegen met een private bedding, maar met een publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van doorgang,

Volgens het wegendecreet is de gemeente als wegbeheerder verplicht om alle wegen te onderhouden en de publieke doorgang te vrijwaren over de volledige breedte. De gemeente moet al deze ‘openbare’ wegen onderhouden, zelfs op privébedding, maar op deze laatste kan ze geen werkzaamheden uitvoeren zonder de toelating van de eigenaar. Indien de eigenaar taken die de gemeente uitvoert alsof zij eigenaar was, gedoogt, riskeert hij zijn rechten te verliezen (bv. asfalteren, openbare verlichting…).

Het Vlaams decreet bepaalt dat elke gemeente een eigen wegenregister moet opmaken en bijhouden. Dat gemeentelijk register geldt niet als een Atlas der gemeentewegen. Het is enkel een informatief gegevensbestand dat alle administratieve en gerechtelijke beslissingen omtrent gemeentewegen bevat. Dit register bevat alle bestaande en toekomstige administratieve en gerechtelijke beslissingen over de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van gemeentewegen. Ook de huidige en toekomstige rooilijnen en rooilijnplannen worden in dat register opgenomen. Een rooilijn is de door de overheid (gewest, gemeente, …) vastgelegde grens tussen de openbare weg en de aangrenzende (private) eigendommen/gronden.

De detailplannen van de Atlas der Buurtwegen gelden als officieel rooilijnplan, tenzij deze plannen niet eerder zijn gewijzigd of opgeheven. Deze kaarten van de Atlas der Buurtwegen (1842), opgesteld in het midden van de 19e eeuw en, in de loop van de jaren, door officiële wijzigingsplannen aangevuld, zijn beschikbaar in elke gemeente. Zij zijn de juridische basis waarbij elke weg wordt genummerd en met een code van eigendom en breedte wordt aangegeven. Elke eigenaar moet ‘zijn’ kaart kennen die soms aanleiding geeft tot verrassingen want velen zijn zich niet bewust van de nog vigerende erfdienstbaarheden op hun eigendom.

Het gemeentelijk wegenplan en het wegenregister, met alle beslissingen die werden genomen sinds 1 september 2019, de datum van de inwerkingtreding van het decreet, kan men raadplegen bij de Dienst Mobiliteit op het gemeentehuis van Moorslede , Marktplaats 1, 8890 Moorslede. Tel. 051 78 89 11. E-mail: mobiliteit@moorslede.be. Je vindt er kaarten, rooilijnplannen, tabellen en wijzigingen van een groot aandeel van de gemeentewegen in terug. Je kan ook zien of de bedding van de weg in publieke dan wel private handen is. Raadpleeg ook het gemeentelijk wegenregister op de website van de gemeente waarvoor je een opzoeking doet. Deze sites bevatten immers afzonderlijke tabellen met de wijzigingen na 1.9.2019..

Het beleidskader van de gemeente Moorslede

Krachtens het Vlaams decreet over gemeentewegen (2019) kunnen de gemeenten hun visie op gemeentewegen en zachte mobiliteit vastleggen in een beleidskader en concrete actieplannen opstellen voor de uitvoering ervan. Het beleidskader draagt bij tot een grotere bewustwording rond het belang van trage wegen en helpen in de afweging bij wijzigingen aan het lokale wegennet en de trage wegen. De gemeenteraad van Moorslede heeft een beleidskader rond haar trage wegen opgemaakt en in april 2022 goedgekeurd. De opmaak van een beleidskader is geen verplichting, maar biedt de gemeente een houvast bij huidige en toekomstige beslissingen rond de trage wegen op haar grondgebied. Dit beleidskader omvat de opmaak van een globale beleidsvisie, operationele beleidskeuzes en een afwegingskader rond het trage wegennet. Op diezelfde gemeenteraad van 2022 heeft het gemeentebestuur werkgroep rond trage wegen in het leven geroepen. Deze werkgroep heeft tot doel het beleidskader te implementeren en adviezen uit te brengen omtrent specifieke trage verbindingen. De visie voor de uitbouw van een netwerk van trage wegen voor de gemeente Moorslede bestaat erin een sterk “functioneel-recreatief netwerk” voor fietsers en wandelaars uit te bouwen en te onderhouden. De uitbouw houdt rekening met de haalbaarheid en landbouw-economische aspecten. Veel buurtwegen, wandelpaden zijn in de afgelopen decennia verbreed, rechtgetrokken en omgevormd tot straten en verbindingswegen. Ter herinnering: alle boswegen zijn toegankelijk voor de voetgangers onder voorbehoud van de aanwezigheid van een verbodsbord met de officiële vorm (zie punt 240). Volgens het decreet gemeentewegen van 3 mei 2019 dat in voege is getreden op 1 september 2019 kan een gemeente een beleidskader voor haar wegennet of een deel van haar wegennet uitwerken. Het gemeentelijk beleidskader is een facultatief proces dat kan geïntegreerd worden in het gemeentelijk ruimtelijk beleidsplan of mobiliteitsplan. Bij opmaak moet er wel een participatief proces doorlopen worden. Bijkomend zal advies moeten gevraagd worden aan provincie West-Vlaanderen en MOW rond het ontwerp van beleidskader. Een beleidskader omvat drie grote stappen: A. beleidsvisie B. operationele beleidskeuzes C. afwegingskader In wat volgt heeft de gemeente Moorslede een beleidskader uitgewerkt, specifiek voor de trage wegen te Moorslede. De gemeente heeft het ontwerp beleidskader reeds informeel besproken met de wandelclubs en de werkgroep “haalbare en realistische trage wegen”. A. Beleidsvisie De visie voor de trage wegen bestaat erin, rekening houdend met de landbouw -economische aspecten, de oorspronkelijke verbindingen uit de Atlas der Buurtwegen, waar mogelijk, te herstellen als recreatief netwerk voor fietsers en voetgangers. Verdere procedure De gemeente heeft het ontwerp beleidskader bijkomend besproken met de wandelclubs en de werkgroep “haalbare en realistische trage wegen”. Daarenboven zal advies ingewonnen worden bij de werkgroep verkeer van de gemeente. Er zal een openbaar onderzoek opgestart worden. Tijdens dit openbaar onderzoek wordt advies ingewonnen bij provincie West-Vlaanderen en departement MOW. Alle adviezen zullen als input dienen voor de herziening van het beleidskader. Het aangepaste beleidskader zal ter definitieve vaststelling voorgelegd worden aan de gemeenteraad, vermoedelijk tijdens de gemeenteraad van januari 2022.

Wat blijft er nu nog over van de oorspronkelijke Tuymelaervoetweg?

Trage wegen (Geopunt Vlaanderen) Beschrijving Kleine doorsteekjes, kerkwegels, bospaden, landbouwwegen, jaagpaden, oude spoorwegbeddingen, … Het zijn allemaal wegen die gebruikt worden voor en door traag verkeer. Voetgangers, fietsers en joggers genieten van deze veilige en groene trage wegen, maar ook planten en dieren maken er dankbaar gebruik van. Trage wegen vormen een leuk en veilig netwerk. Om goed te kunnen beslissen over één schakeltje in dat netwerk, moet je eerst het hele netwerk kennen. De provincies helpen steden en gemeenten om een goed tragewegenbeleid uit te bouwen. We werken samen om ervoor te zorgen dat de inventarisaties allemaal op dezelfde manier gebeuren. Zo vormen alle trage wegen één groot netwerk, niet alleen binnen één (deel)gemeente, maar ook over de gemeentegrenzen heen. In Vlaanderen zijn er verschillende partijen en organisaties die trage wegen inventariseren in opdracht van een lokaal bestuur: de gemeente zelf, intercommunales, regionale landschappen, Trage Wegen vzw, ...). Elke organisatie gebruikt zijn eigen methodiek, waardoor het combineren en samenvoegen van de inventarisatiedata over gemeentegrenzen heen soms een uitdaging was. Daarom hebben de 5 provincies en Trage Wegen vzw een richtlijn met een uniforme gemeenschappelijke databankstructuur afgesproken. Alle gemeentelijke inventarissen worden geleidelijk ‘vertaald’ naar deze uniforme databankstructuur. De data worden geometrisch ook afgestemd op het Wegenregister. Dit geoloket bevat de geïnventariseerde trage wegen in Vlaanderen die opgesteld zijn volgens de afgesproken databankstructuur. Hieronder wordt verstaan: wegen die in hoofdzaak dienen voor traag verkeer (voetgangers, fietsers en/of ruiters, evt. gecombineerd met landbouw- of dienstvoertuigen) en die openbaar gebruikt worden. Daarnaast bevat de databank ook de niet-afgeschafte buurt- en voetwegen die niet (meer) toegankelijk zijn. Het register wordt continu aangevuld naarmate er nieuwe inventarissen gemaakt worden of bestaande inventarissen omgezet worden naar de afgesproken interprovinciale databankstructuur (inhoudelijk) en Wegenregister (geometrisch). Trage Wegen. Interprovinciale databank. Vereniging van de Vlaamse Provincies, Brussel (VVP). (Geopunt Vlaanderen) https://www.vlaamseprovincies.be/ Eigenaar Provincie Antwerpen, Provincie Limburg, Provincie Oost-Vlaanderen, Provincie Vlaams-Brabant, Provincie West-Vlaanderen Verdeler Provincie Vlaams-Brabant Thema Mobiliteit https://www.vlaanderen.be/geopunt/kaarttoepassingen/trage-wegen ================= Wil je weten wat er nog overblijft van als "trage weg" voor wandelaars, joggers, (voor niet-gemotoriseerd verkeer)? Op de kaart van de website van de op onze site kan je van alle provincies de Atlas der Buurtwegen raadplegen. - Ga naar de website: www.tragewegen.be - Klik op "Trage wegen op kaart" - Onderaan de kaart klik je op "ander tabblad" - Boven links typ je het adres - Als achtergrond wordt de Openstreetmap gebruikt Je kunt dan kiezen welke kaart je wil zien 1. Klik in de zwarte linkerbalk onder "Historische kaarten", selecteer "Atlas der Buurtwegen". De Atlas wordt nu zichtbaar. Standaard is de transparantie op 50% ingesteld. Je kan deze met een schuifregelaar aanpassen. er is ook een transparantietool bij de superpositie van die kaarten (Uiteraard is er een kleine afwijking tussen de oude kaarten van 1842 en de recentere kaarten en luchtfoto’s) https://tragewegen.github.io/trage-wegen-in-je-buurt/?logo=true&lyrs=trw&base=osm&histo=&histTrans=0.5&x=3.101596&y=50.888741&z=14.76 Trage wegen in Moorslede https://www.tragewegen.be/trage-wegen-kaart#trage-wegen-in-je-buurt OpenStreetMap Tuymelaervoetweg + wijzigingen https://tragewegen.github.io/trage-wegen-in-je-buurt/?logo=true&lyrs=trw%2Ctw_wijz_WVL&base=osm&histo=&histTrans=0.5&x=3.104499&y=50.889535&z=14.44 2. Als je de wijzigingsdocumenten wil bekijken, selecteer dan in de zwarte linkerbalk de lijnstukken van de juiste provincie. Selecteer ook de ruilverkavelingsperimeters. Er zullen nu extra lijnen op de kaart zichtbaar worden. Dat zijn de atlaswijzigingen. Als je op zo'n lijn klikt, dan krijg je link naar het wijzigingsdocument (meestal een PDF). Wat merken we? Slechts enkele stukken van het oorspronkelijke tracé van de Tuymelaervoetweg zijn bewaard gebleven (inventarisatie: 22 januari 2021). Laatste groene stuk voor Samyn NV Toegankelijk, zichtbaar, halfverhard ( niet verder gespecifieerd), breedte: 3 meter stuk achter boerderij Godderis Niet-toegankelijk (reden niet gekend), zichtbaar, breedte ongekend vertikale stuk achter boerderij Godderis Toegankelijk, niet-zichtbaar (omgeploegde akker), onverhard, breedte: 2 meter Horrizontale stuk boven Knaagreepstraat (min of meer parallel lopend ermee) Niet-toegankelijk, niet-zichtbaar (weiland of ander landbouwland), verharding: andere, breedte ongekend Vertikaal opstaand boven Knaagreepstraat Toegankelijke buurtweg, zichtbaar, verhard (asfalt), breedte: 4 meter Kronkelend stuk, rechts van boerderij Cneut Buurtweg, niet-toegankelijk, niet-zichtbaar (weiland of ander landbouwland), breedte ongekend Recht stuk, schuin boven Cneut-boerderij (naar Motedreef) Buurtweg, toegankelijk, zichtbaar, verharding: tweesporenpad, breedte: 3 meter Vol stuk in de Kouterweg Buurtweg, toegankelijk, zichtbaar, verhard, breedte: 4 meter Er waren in de periode voor de opkomst van het gemotoriseerde verkeer (het einde van de 19de eeuw) vooral dan op het platteland veel lokale voetwegen bestemd voor verplaatsingen te voet, als ruiter of met paard en kar. Het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed (AOR) rangschikt ze naargelang van

1. de aard van het wegdek, zoals

   • onverhard: de natuurlijke bodem, niet door mensenhanden verhard. Daarbij kan men het onderscheid maken tussen aardewegen, met gras begroeide wegen en wegen met karrensporen in de bodem door veelvuldig verkeer van (boeren)karren, getrokken door een of meer trekdieren, zoals paarden, ossen, ezels, honden.
     
   • halfverhard: waarbij het wegdek door de mens volledig of gedeeltelijk is verstevigd door losse, vaak aangevoerde, materialen zoals steenslag, puin, grind of hout.
     
   • gemengd verhard: waarbij één of meerdere delen van het wegdek door de mens volledig verhard zijn en één of meerdere delen half- of onverhard zijn.
     
   • verhard: waarbij het wegdek volledig door mensenhanden verhard met bijv. kasseistenen, of tegels/plaveien .

2. de vorm van de weg, zoals

   • paden, wegels: smalle voetwegen met een niet-verharde bodem (vb.tuymelaerevoetweg)
     
   • dreven, lanen. Al dan niet verharde, rechte wegen, vaak als onderdeel van een park. Meestal langs weerzijden omzoond met grasbermen en/of bomenrijen, en ook grachten voor de afwatering van het wegdek (vb. Gasthuisdreef ),
     
   • holle wegen, insnijdingen in het landschap, ontstaan door een proces van uitspoeling en erosie

3. de functie van de weg, zoals

   • bospaden om een bos te onsluiten voor bijv. recreatie (wandelen, joggen fietsen) of bosbouw.
     
   • bronwegen die leiden naar een openbare waterbron, waterput of fontein.
     
   • molenwegen die leiden naar een wind- of watermolen.
     
   • drijfwegen, waarlangs het vee vanuit het dorp of de boerderijen naar de weidegebieden en terug werd geleid.
     
   • kapelwegen of kerkwegen: meestal smalle paden die van een bewoningskern rechtdoor naar een nabijgelegen kerk of kapel leiden, en zodoende vaak akkers, weilanden en zelfs boerderijen doorkruisen.
     
   • ommegangswegen of processiewegen, waarbij op geregelde afstanden halt werd gehouden bij veldkapellen en/of wegkruisen.

Erfgoedwaarde van wegen

Bij het waarderen van wegen met erfgoedwaarde - waarbij de herkenbaarheid een cruciale rol speelt - manifesteert zich een duidelijk verschil tussen

1. niet-opgeschaalde wegen. De mate waarin de oorspronkelijke aanleg van een weg is bewaard en de kenmerkende eigenschappen nog steeds aanwezig zijn, is vaak van doorslaggevend belang bij het waarderen. Niet-opgeschaalde wegen worden doorgaans hoger gewaardeerd, vaak ook met toekenning van een esthetische of ruimtelijk-structurerende waarde.
2. opgeschaalde wegen. Het toekennen van erfgoedwaarden aan historische wegen die werden opgeschaald, is veel moelijker omdat de herkenbaarheid van de weg vaak beperkt of zelfs volledig afwezig is. Toch kan aan dergelijke wegen nog erfgoedwaarde worden toegekend onder de vorm van "embedded values" zoals archeologische waarde.

Een weg kan om één bepaalde reden of omwille van een combinatie van redenen (die elkaar aanvullen en versterken) erfgoedwaarde hebben. Ook de aanwezigheid van klein erfgoed langs die weg zoals veldkapellen, wegkruisen, kruispuntbomen, grens- of mijlpalen dragen bij tot de graad van erfgoedwaarde van een weg.

• esthetische waarde. als de weg zintuiglijke schoonheid uitstraalt, omwille van het uitzicht , het groene of rustieke karakter, het panoramisch uitzicht, de aanwezige beplanting, het type verharding, de ligging (in een gaaf ruraal landschap).
• historische waarde, als de weg herinnert aan de ontstaansgeschiedenis, inrichting, ontginning en organisatie van een historisch landschap, ontwikkeling, gebeurtenis, figuur, het vroegere economische systeem of traditioneel landgebruik. Als een weg getuigt van een continuïteit doorheen de tijd. Een weg die onderdeel vormt van een kleinschalig netwerk dat de historische relaties tussen dorpselementen en de ontwikkeling van dorp/domein/landschap/stad reflecteert.
• sociale waarde. Als de weg in de hedendaagse gemeenschap nog actief wordt gebruikt door de gemeenschap, of die dagelijks door de plaatselijke gemeenschap worden gebruikt (o.m. om een deel van de hoofdweg af te snijden!)en een essentieel onderdeel is van een fijnmazig dorps- of stadsweefsel. Een weg met een bijzonder recreatief, toeristisch of folkloristisch gebruik.

De herwaardering van de trage wegen

De laatste jaren is er een toenemende belangstelling voor trage wegen, Vlaanderen telt momenteel zo'n 40.000 km trage wegen. Kleine doorsteekjes, kerkwegels, bospaden, landbouwwegen, jaagpaden, oude spoorwegbeddingen, … Het zijn allemaal wegen die gebruikt worden voor en door traag verkeer. Voetgangers, fietsers en joggers genieten van deze veilige en groene trage wegen. We werken samen om ervoor te zorgen dat de inventarisaties allemaal op dezelfde manier gebeuren. Zo vormen alle trage wegen één groot netwerk, niet alleen binnen één (deel)gemeente, maar ook over de gemeentegrenzen heen. In Vlaanderen zijn er verschillende partijen en organisaties die trage wegen inventariseren in opdracht van een lokaal bestuur: de gemeente zelf, intercommunales, regionale landschappen, Trage Wegen vzw, ....

I. Op Vlaams niveau

Een overkoepelende Vlaamse Trage Wegen VZW www.tragewegen.be Hof ter Dampoort Dendermondsesteenweg 50, 9000 Gent 09 331 59 20 en Tiensesteenweg 63 - 3000 Leuven Tel. 016 23 09 04 Een vereniging met de naam ‘Trage Wegen’ vzw (www.tragewegen.be) is actief in de promotie van allerlei initiatieven. Houdt een interprovinciale kaart bij van de trage wegen algemeen https://www.tragewegen.be/trage-wegen-kaart Op de Kaart van Trage Wegen kan men ook de trage wegen bekijken in onze gemeente Moorslede. https://www.tragewegen.be/trage-wegen-kaart#trage-wegen-in-je-buurt Bijv. De Oude Heirweg op de Tuimelare https://tragewegen.github.io/trage-wegen-in-je-buurt/?logo=true&lyrs=trw&base=osm&histo=&histTrans=0.5&x=4.431410&y=51.219420&z=12.00 Via deze viewer kan de interprovinciale databank Trage Wegen (“het tragewegenregister”) geraadpleegd worden. Deze bevat alle gemeentelijke inventarissen van wegen die in hoofdzaak dienen voor traag verkeer (voetgangers, fietsers en/of ruiters, evt. gecombineerd met landbouw- of dienstvoertuigen) en die openbaar gebruikt worden. De databank bevat ook niet-afgeschafte buurt- en voetwegen die niet (meer) toegankelijk zijn. Beschrijving Elke organisatie gebruikt zijn eigen methodiek, waardoor het combineren en samenvoegen van de inventarisatiedata over gemeentegrenzen heen soms een uitdaging was. Daarom hebben de 5 provincies en Trage Wegen vzw een richtlijn met een uniforme gemeenschappelijke databankstructuur afgesproken. Alle gemeentelijke inventarissen worden geleidelijk ‘vertaald’ naar deze uniforme databankstructuur. De data worden geometrisch ook afgestemd op het Wegenregister. Dit geoloket bevat de geïnventariseerde trage wegen in Vlaanderen die opgesteld zijn volgens de afgesproken databankstructuur. Hieronder wordt verstaan: wegen die in hoofdzaak dienen voor traag verkeer (voetgangers, fietsers en/of ruiters, evt. gecombineerd met landbouw- of dienstvoertuigen) en die openbaar gebruikt worden. Daarnaast bevat de databank ook de niet-afgeschafte buurt- en voetwegen die niet (meer) toegankelijk zijn. Het register wordt continu aangevuld naarmate er nieuwe inventarissen gemaakt worden of bestaande inventarissen omgezet worden naar de afgesproken interprovinciale databankstructuur (inhoudelijk) en Wegenregister (geometrisch). In het weekend van 18 en 19 oktober 2025 vindt de Dag van de Trage Weg plaats, dé opendeurdag zeg maar voor alle trage wegen in ons land. https://www.dagvandetrageweg.be/ In 2025 zijn we al aan de 19e editie toe! Dag van de Trage Weg is dan ook dé opendeurdag voor alle trage wegen in ons land. Dit hebben we te danken aan lokale besturen, werkgroepen en organisaties die in heel Vlaanderen en Brussel een activiteit op poten zetten. samen met Walk Brussels (https://www.walk.brussels/nl) en Waalse Tous à Pied (https://www.tousapied.be/) Rue Nanon, 98, 5000 Namen. in samenwerking met en steun van daarnaast een groot aantal organisaties die de Dag van de Trage Weg steunen, o.m. GroteRoutepaden, Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, FARO, Gezinsbond Vlaanderen, Herita, de Chiro, OKRA, de Fietsersbond, dez Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), en vele andere, en daar bovenop de en met steun van de Vlaamse Overheid (https://www.vlaanderen.be/)

II. ook in onze gemeente bestaat sinds 1921 een werkgroep "Overleg Trage Wegen Moorslede". De contactpersoon is Martin Desimpel. Gentsestraat 67, 8890 Moorslede. Tel. 051 48 92 90. E-mail. desimpelmartin@gmail.com

Sinds 2021 bestaat er De werkgroep wil de trage wegen in Moorslede zoveel mogelijk in de belangstelling plaatsen en de bewoners aanmoedigen om ze te gebruiken. Hij organiseert nu en dan activiteiten (zoveel mogelijk) langs of over trage wegen, zoals een wijk- of patrimoniumwandeling, een fietstocht, een verhalennamiddag, de heropening van een oude wegel, de plaatsing van naambordjes, een tentoonstelling. Kortom alle acties om het gebruik van ‘landwegen’ te bevorderen, zoals de "Dag van de Trage Weg", in het weekend van 18 en 19 oktober 2025, in Moorslede. Op deze opendeurdag, zeg maar, gaan wandelaars, joggers, fietsers, mountainbikers, op pad om de trage wegen in onze buurt te ontdekken. De deelname aan al deze evenementen is gratis.

De werkgroep "Overleg Trage Wegen Moorslede" in Moorslede hoopt met deze activiteiten niet alleen de trage wegen in Moorslede wat meer in de kijker te zetten. De werkgroep verheugt zich erover dat de inventaris van bestaande Moorsleedse buurtwegen de voorbije jaren is aangevuld met andere trage wegen. Maar hij bijft ervoor dat de overheid het netwerk van trage wegen verder uitbouwt, onderhoudt, veiliger maakt, opneemt in de gemeentelijke infrastructuur en zo tenvolle herwaardeert. "Herwaarderen betekent niet dat het oude tracé van trage wegen altijd en overal exact moet worden gevolgd. Ieder geval is anders en vraagt een aangepaste aanpak. Enkel door wederzijds begrip en een goede verstandhouding kan een compromis worden gevonden dat de belangen van zowel de landbouw als van de trage-weg-gebruiker verzoent" (Wim Desimpel). Tijdens de Dag van de Trage Weg gaan wandelaars, joggers, fietsers, mountainbikers, samen op pad. Langs bekende, onbekende en zelfs bedreigde paadjes. Langsheen historische wegen of nieuwe doorsteken. Dit weekend kunnen zowel fietsers als wandelaars de Moorsleedse trage wegen ontdekken.

Wat is het verschil tussen een voetweg en een buurtweg?

De voorbije decennia doemt steeds meer het woord "trage weg" op. Wat is dat? Waarin onderscheidt een trage weg zich van een voetweg/landweg die is afgebeeld op de Atlas der Buurtwegen (1842)? Een 'buurtweg' kan niet zomaar geassimileerd worden met het begrip 'trage weg'. Veel buurtwegen zijn in de afgelopen decennia verbreed, rechtgetrokken en omgevormd tot straten en verbindingswegen. Veel buurtwegen, wandelpaden zijn in de afgelopen decennia verbreed, rechtgetrokken en omgevormd tot straten en verbindingswegen. Niet alle buurtwegen zijn dus 'traag' en niet alle 'trage wegen' zijn 'buurtwegen'. Het eigenlijke verschil tussen beide ligt hem in de primaire functie, de finaliteit ervan: is afhankelijk van de gebruikers en het gebruik. Trage wegen zijn paden die bedoeld zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer. Wandelaars, fietsers en ruiters zijn de belangrijkste gebruikers. Trage wegen zijn interessant voor wandel- en fietsnetwerken en hebben een ecologische meerwaarde. Landbouwers gebruiken deze wegen nog vaak om hun landerijen te bereiken. Dit is een term die specifiek in Vlaanderen en Brussel gebruikt wordt om openbare wegen voor niet-gemotoriseerd verkeer aan te duiden. Een trage weg is een openbare weg die voornamelijk wordt gebruikt door niet-gemotoriseerd verkeer, zoals fietsers, wandelaars en ruiters. Verhard of onverhard, breed of smal: een trage weg kan alle vormen aannemen. verhard of onverhard, breed of smal. Trage wegen kunnen van alles zijn: veldwegen, kerkwegels, jaagpaden, vroegere treinbeddingen, holle wegen, bospaden. Trage wegen zijn alle wegen die gereserveerd zijn voor het niet-gemotoriseerd openbaar verkeer, dus van wandelaars, fietsers en ruiters. vooral op het platteland. Verhard of onverhard, breed of smal: een trage weg kan alle vormen aannemen. Een trage weg is ook een gemeenteweg, maar die is hoofdzakelijk bedoeld gereserveerd /bestemd voor niet-gemotoriseerd verkeer. dus voor wandelaars, joggers, fietsers en ruiters. Vooral op het platteland (bijv. de Tuymelaervoetweg), maar eveneens in verstedelijkt gebied (bijv. een wandelwinkelstraat in het dorpscentrum). Er zijn verschillende soorten trage wegen: veldwegen, kerkwegels, jaagpaden, vroegere treinbeddingen, holle wegen, bospaden, … Ze zijn bedoeld voor fietsers, wandelaars, ruiters en kunnen ook door landbouwers gebruikt worden. Trage wegen hebben vaak een ecologische meerwaarde en zijn belangrijk voor de recreatie. terwijl landwegen vooral door landbouwers worden gebruikt. Landwegen kunnen echter ook een functie hebben voor trage verkeer Een landweg daarentegen is een weg die in de landbouw wordt gebruikt om landerijen te bereiken, maar kan ook gebruikt worden door niet-gemotoriseerd verkeer. Dit is een verzamelnaam voor wegen in de landbouw, die vooral gebruikt worden om landerijen te bereiken. Hoewel ze in de landbouw gebruikt worden, kunnen landwegen ook door niet-gemotoriseerd verkeer worden gebruikt. Sommige landwegen kunnen ook als trage weg worden beschouwd, afhankelijk van de gebruikers en het gebruik.

De Tuymelaervoetweg (hier een zijweg van de Oude Heirweg) , met een kaarsrecht tracé richting
Menensesteenweg (© Google Streetview).

De "Sentier n° 69" (Tuymelaervoetweg), geel onderstreept op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen uit 1846-1854
(© Geopunt Vlaanderen/KBR).

De restanten van de aloude "Sentier n° 69" (= Tuymelaervoetweg), anno 2025. Legenda: 1. _______ = toegankelijk;
2. ........... = toegankelijk, maar niet zichtbaar. 3. - - - - - = ontoegankelijk (Bron: www.tragewegen.be).

Voorstel van .... voor een volledig toegankelijke trage weg, die slechts zo'n 100 meter afwijkt van de "Sentier n° 69" op
de Atlas der Buurtwegen uit 1842 (Bron: Martin Desimpel).

Oostelijk deel van de "Sentier n° 69", de Tuymelaervoetweg (aangeduid met stippellijn) op de kaart van de Atlas der
Buurtwegen uit 1842 (© Geopunt Vlaanderen/KBR).

(Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed).

(Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed).

Kerkweg in Borgloon, tussen het dorp Kerniel en de abdij van Colen (Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed).

Holle weg in het Limburgse 's-Gravenvoeren (Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed).

Groep wandelaars op de Dag van de Trage Weg in Moorslede in 2024 (Bron: www.tragewegen.be).

Begin van de Kouterweg vanaf de Knaagreepstraat op de Tuymelaervoetweg (Foto: Linda Malfait).

Het oostelijke uiteinde van de vroegere Tuymelaervoetweg. de linkse helft is nu een verharde zijstraat van de Oude
Heirweg. De rechtse helft (tussen 2 gele stippen) is een wandelpad gebleven (Google Satellite).